Trước sự kìm hãm của cơ chế bao cấp, cơ quan báo chí cũng phải tìm cách “cởi trói” cho mình mà tiêu biểu là câu chuyện của báo Sài Gòn Giải Phóng (SGGP). Những năm 1980, giấy in báo là vật tư quan trọng, được phân bổ hạn chế khiến các báo giảm sút cả chất lẫn lượng. Được phép cho in 6 trang nhưng thực tế báo SGGP chỉ đủ giấy cho 4 trang. Sau khi xin nhà máy giấy Bãi Bằng “nhượng” giấy in, báo đã “chơi lớn” bằng cách xin xây dựng nhà máy giấy cuộn, rồi tiến đến tự phát hành. Một mũi đột phá nữa là SGGP đã đăng quảng cáo giới thiệu sản phẩm mới, mặt hàng mới… rồi mở mục quảng cáo, rao vặt - từ chỗ nửa trang phát triển lên như phụ trương - mở đường cho sự năng động của kinh tế báo chí.

Sau Đại hội lần thứ 6 của Đảng, luồng sinh khí mới cho báo chí bùng lên mạnh mẽ kể từ bài báo chưa đầy 400 chữ của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đăng ngày 25/5/1987 trên báo Nhân Dân ở mục "Những việc cần làm ngay" và chuyên mục "Hưởng ứng những việc cần làm ngay" của các báo.

Nhà báo Huỳnh Dũng Nhân chia sẻ với VietNamNet: “Những điều cần làm ngay cho cuộc sống, cho nhân dân, cho đảng viên, cho cán bộ với một tinh thần "nói và làm" và phải làm ngay - không thể muộn hơn, không thể chậm hơn, không thể chờ đợi. Tinh thần đó đã đưa đất nước chuyển mình mạnh mẽ.

Báo chí vừa là đơn vị thực hiện đường lối đó, nhưng báo chí cũng đổi mới ngay.

Có những điều mà trước đây báo chí không được nói, không nên nói và rất cân nhắc khi nói, thì bây giờ đã dám nói.

Các loạt điều tra “Vùng than trước ngưỡng cửa báo động”, loạt bài về sai phạm của Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Thanh Hóa Hà Trọng Hòa… là những bài viết gây chấn động đầu tiên của Tuần Tin Tức đối với công chúng.

Nhiều tác phẩm phản ánh hiện thực xuất bản trên báo chí Việt Nam tạo một "cơn địa chấn bàng hoàng" trong xã hội.

Báo Tiền Phong vào cuộc với những vụ việc nổi cộm: “Hai ngàn ngày oan trái” của một giảng viên bị án oan giết người, “Ông già ôm bảy kg đơn từ…” đấu tranh đòi công lý…

Báo Văn Nghệ kể chuyện “Vua lốp” – một giám đốc xí nghiệp làm giàu chân chính, tạo công ăn việc làm cho công nhân bị quy kết là bóc lột, “Thủ tục làm người còn sống” – hành trình của một người lính trở về sau chiến tranh xin xác nhận mình chưa chết, “Cái đêm hôm ấy đêm gì” với những ám ảnh của cường hào ác bá làng quê. Báo Tuổi Trẻ đấu tranh cho thủ tục lý lịch của dân.

Qua báo chí, những người thấp cổ bé họng, những người làm ăn chân chính, những người bị oan hay bị buộc tội vô lý bây giờ đã được bênh vực.

Các nhà nghiên cứu lịch sử báo chí nhìn nhận cuộc đấu tranh chống tiêu cực trên báo, đài thời gian này về cơ bản là đúng hướng, chọn đúng vấn đề.

Nhân dân kiên trì đấu tranh, báo chí cân nhắc chọn lựa, điều tra, đưa đúng vụ việc tiêu biểu ra công khai, có sự phối hợp khi đề cập những vụ việc quan trọng và phức tạp, Đảng và Nhà nước lắng nghe và xử lý kịp thời.

Năm 1989, Luật Báo chí (31 điều) thiết lập cơ cấu và quy định về hoạt động của ngành. Luật Báo chí 1989 đặt ra nhiệm vụ quan trọng về tự do báo chí, bảo vệ quyền lợi của cán bộ, phóng viên và nhân viên báo chí, cũng như quy định các trách nhiệm và quyền hạn của các tổ chức, cá nhân trong việc thông tin và xuất bản.

Năm 1994, Mỹ bỏ cấm vận với Việt Nam. Cuối năm 1997, Việt Nam hòa mạng Internet toàn cầu.

Năm 1999, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Báo chí bổ sung quy định: Cơ quan báo chí được tổ chức hoạt động kinh doanh, dịch vụ phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ để tạo thêm nguồn thu đầu tư trở lại cho việc phát triển báo chí; bổ sung quy định về liên kết trong hoạt động báo chí; bổ sung, luật hoá những quy định bắt buộc về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo... Cùng với sự mở cửa của nền kinh tế thị trường và những tiến bộ của công nghệ, báo chí đã gia tăng số lượng vượt bậc; đa dạng hóa nội dung, chú trọng hơn đến các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giải trí, đời sống dân sinh. Đồng thời, đổi mới hình thức mạnh mẽ: báo in cải tiến trình bày, báo nói, báo hình mở nhiều kênh phát sóng, chương trình giải trí...

Trong những năm từ 2000 đến 2010, 175 báo in phần lớn đều tăng trang, kỹ thuật in hiện đại, hình thức hấp dẫn; nhiều cơ quan xuất bản từ 3 đến 7 ấn phấm; hàng chục tờ báo phát hành từ 100.000 bản - 500.000 bản/ngày. Báo điện tử ra đời làm thay đổi căn bản thói quen tiếp nhận thông tin và cả cách thức làm báo.

Đây là thập kỷ phát triển đội ngũ, tăng số lượng, chất lượng các ấn phẩm, đa dạng các loại hình. Các cơ quan báo chí tăng năng lực tài chính, đổi mới công nghệ, máy móc, điều kiện làm việc, đẩy mạnh xã hội hoá hoạt động báo chí.

Nhà báo Trần Thị Kim Hoa, nguyên Giám đốc Bảo tàng Báo chí Việt Nam cho rằng báo chí Việt Nam vẫn đang trong hành trình đổi mới. Xuyên suốt các thập kỷ, 3 mạch nội dung cốt lõi vẫn bền bỉ chảy: Đó là báo chí vì an sinh phát triển; báo chí phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí và báo chí vì chủ quyền Tổ quốc - an ninh lãnh thổ.