Trước tâm lý trái ngược của người tiêu dùng về thực phẩm chức năng (TPCN), một hội thảo vừa được tổ chức nhằm nhìn nhận vai trò của sản phẩm này trong hỗ trợ điều trị và sau điều trị.

Thực phẩm hay thuốc?

Tại Hội thảo “Vai trò của thực phẩm chức năng và công tác quản lý”, ông Trần Quang Trung - Cục trưởng Cục An toàn Thực phẩm cho biết: “Thực phẩm chức năng là giao thoa giữa thuốc và thực phẩm. Trong cuộc sống hiện nay, do quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa, cường độ lao động cao và sử dụng nhiều thực phẩm chế biến công nghiệp, con người dễ thiếu một số yếu tố dinh dưỡng cần thiết như vitamin, khoáng chất vv… Việc sử dụng thực phẩm chức năng là rất cần thiết.”

Các chuyên gia y tế đầu ngành cũng đã nhìn nhận TPCN có vai trò quan trọng đối với sức khỏe con người, nâng cao sức đề kháng và thể lực, giúp phòng bệnh, hỗ trợ điều trị và sau điều trị, nhất là đối với các bệnh mãn tính mà người bệnh phải sống chung lâu dài như tim mạch, đái tháo đường... Đối với người phải sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh liều cao dài ngày, bổ sung TPCN sẽ giúp giảm bớt ảnh hưởng đối với gan, thận… và hạn chế các tác dụng phụ khác.

Chính những tác dụng này đã giúp TPCN nhanh chóng phát triển trên toàn cầu và trở thành xu hướng được ưa chuộng tại các nước phát triển như Mỹ, Nhật, Châu Âu… Tại Mỹ, hơn 70% người dân sử dụng TPCN để chăm sóc sức khỏe. Tại Việt Nam, dù thị trường sinh sau đẻ muộn và mới chỉ phát triển trong 10 năm gần đây, theo khảo sát của Cục An toàn thực phẩm, năm 2011đã có hơn 50% người lớn tại TP. HCM và Hà Nội sử dụng TPCN.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Phó chủ tịch Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam tại Hội thảo.

TPCN - Không phải “dùng sao cũng được”

Hiện nay, hầu hết TPCN đều do người dân tự ý chọn mua và sử dụng theo kiến thức của bản thân mà không có sự tham vấn của bác sĩ - đây chính là vấn đề khiến các chuyên gia y tế, các nhà khoa học vô cùng lo lắng. Bởi, TPCN không thể dùng để điều trị như thuốc, và dù có được gọi là thực phẩm thì cũng hoàn toàn không thể được sử dụng tràn lan như những thực phẩm thông thường.

Người dân trong nước hiện vẫn chưa được trang bị đầy đủ thông tin về các dạng TPCN, đặc tính của các chiết xuất sinh học. Do đó, thường nảy sinh 2 xu hướng tâm lý trái ngược nhau: ngại sử dụng hoặc sử dụng một cách thiếu khoa học, gây lãng phí tiền của, thậm chí là có hại có sức khỏe.

Nhiều trường hợp, người dân chọn TPCN để sử dụng song song với thuốc điều trị nhưng lại không hiểu về bệnh cũng như tương tác giữa TPCN và thuốc, khiến cho quá trình điều trị không đạt hiệu quả. Nhiều người còn nhầm lẫn TPCN là thuốc, bỏ cả thuốc điều trị để chuyển sang TPCN, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng bệnh và sức khỏe.

TPCN hiện rất đa dạng về chủng loại, hình thức và công dụng

Loạn dùng, ai là người hướng dẫn?

Tại hội thảo, Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Phó chủ tịch Hội Tiêu chuẩn & Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam đã thay mặt nêu lên những bức xúc của người tiêu dùng: “TPCN là thành quả sáng tạo của nhân loại, nhưng không phải cứ TPCN là tốt và ai dùng cũng được, vì mỗi loại có những đối tượng khác nhau và phải sử dụng với liều lượng nhất định. Do vậy, người tiêu dùng rất cần sự tư vấn của bác sĩ quanh việc dùng TPCN nào, và dùng ra làm sao!”.

Tuy nhiên, vẫn đang tồn tại một nghịch lý: Ngay tại Mỹ và các nước phát triển, nơi người dân đã được trang bị đầy đủ kiến thức về TPCN, cơ quan chức năng vẫn xem trọng việc kê đơn, tư vấn của giới y khoa và khuyến khích người dân sử dụng theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc. Còn tại Việt Nam, nơi người dân chủ yếu vẫn chỉ hiểu về TPCN qua quảng cáo, lời khuyên rỉ tai của người thân và những lời lẽ rủ rê của người bán hàng không có chuyên môn thì thầy thuốc lại không được phép kê đơn, chỉ định TPCN.

Mặc dù công nhận TPCN có vai trò quan trọng đối với sức khỏe, và người dân có quyền được thầy thuốc hướng dẫn, Luật Khám chữa bệnh từ năm 2008 đã cấm bác sĩ kê đơn TPCN. Vậy khi người dân cần được tư vấn, bác sĩ phải hướng dẫn TPCN cho bệnh nhân như thế nào?

Các chuyên gia đã bàn luận, góp ý sôi nổi về vấn đề này và tiến tới đề xuất cơ quan chức năng đưa ra các quy định cụ thể hơn để hướng dẫn người thầy thuốc thực hiện nghĩa vụ của mình. Song song, Cục An toàn Thực phẩm cũng sẽ đưa vào các quy định nghiêm ngặt về ghi nhãn và quảng cáo TPCN, đẩy mạnh truyền thông để định hướng tốt hơn cho người tiêu dùng.

  • Anh Vũ