Mới đây, ARIA Technologies - công ty chuyên cung cấp giải pháp phần mềm tính toán, mô phỏng ô nhiễm môi trường không khí và hỗ trợ dự báo khí tượng đã cảnh báo rằng, Hà Nội là một trong những đô thị có không khí bẩn nhất ở châu Á với nồng độ bụi cao gấp nhiều lần cho phép.

Mỗi năm cứ đến ngày lễ tết, những công dân "tha hương cầu thực" như chúng tôi rất lo lắng, ngại ngùng. Trăm mối lo, nhưng ngại nhất là mua vé tàu xe, đi đứng chật chội, và lại rất thiếu an toàn.

"Trí thức ngụ cư" về quê....

Từ chuyện giao thông ùn tắc trên đường ra bến bãi, đến cảnh chen lấn mua vé, tìm xe... ôi thôi, lúc đó, trông các "trí thức ngụ cư" lôi thôi, lếch thếch, nhếch nhác, mướt mượt mồ hôi và bụi đường lấm lem chứ không còn sự ung dung, hoặc ra cái vẻ "sang trọng" của người ở đô thị.

Cộng đồng người Nghệ An- Hà Tĩnh học tập, sinh sống và làm việc tại Thủ đô ước tính có tới hàng chục vạn người. Trước đây đi lại còn khó khăn, tuy nhiên khoảng năm năm trở lại đây, nhờ sự phát triển, đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động của các nhà xe, bến xe Nước Ngầm (Hà Nội), chất lượng phục vụ cũng như số lượng tần suất xe nhiều hơn trông thấy.

Tuy vậy, vào các ngày lễ tết, để mua được tấm vé như của nhà xe chất lượng cao Văn Minh cũng phải đặt trước đó cả tháng. Còn nếu đi mua cận ngày, may ra mua được tấm vé ngày 23 tháng chạp vì theo tâm lý dân gian là "mùng 5, 14, 23, đi chơi cũng thiệt nữa là đi buôn", hoặc "chớ đi ngày bảy chớ về ngày ba", thành ra nhiều người ái ngại, và có ý tránh.

Tìm mua được tấm vé về đã khó, chưa nói là vé xe được đẩy lên với giá cao hơn bình thường 2,5 đến 3 lần. Thôi thì, ba ngày làm ăn kiếm chác của kinh doanh dịch vụ mà, dân đành mở ví "mua" lấy một cơ hội được trở về quê hay đi đây đi đó.

Để đi được các chuyến xe giường nằm vào những ngày lễ tết, người dân phải chịu cảnh hết sức chật chội. Vì các nhà xe cơi nới, tận dụng cả... lối đi để làm vé cho hành khách. Số lượng người dôi lên gấp 1,2 đến 1,5 lần so với quy định được phép. Biết là chật và phải chịu đựng suốt cả quãng dài đường trường, nhưng đành chịu đựng, và chịu đựng... lẫn nhau, còn hơn là chờ bạc mặt ở bến.

Tình cảnh giao thông, đi lại như vậy, nhiều người đôi khi vì bổn phận trách nhiệm với gia đình quê hương mà phải chịu cảnh chen lấn. Thành thử mỗi lần về quê dịp lễ tết hệt như một cuộc "hành xác" trên đường. Để rồi sau mỗi chuyến trở về với "chùm khế ngọt", không giống như cảm giác của nhạc sĩ Phó Đức Phương trong ca khúc nổi tiếng: Về quê, chỉ thấy mệt bã cả người.

Nhà chờ của bến xe Mỹ Đình khách đông kín dịp nghỉ lễ 30/4 - 1/5

Giải pháp rất...chập chờn

Trước hết đó chính là an toàn giao thông. Trước mỗi dịp lễ tết, người tham gia giao thông trên đường đông hơn mức bình thường nhiều lần, khiến đường xá, bến bãi, tàu xe đi lại luôn "quá tải", "kẹt cứng" không thể đáp ứng nổi nhu cầu xã hội, chưa nói ý thức giao thông ở một bộ phận dân chúng còn rất kém.

Dịp tết Nguyên đán Nhâm Thìn vừa qua, theo thống kê của Cục cảnh sát Giao thông đường bộ - đường sắt (Bộ Công an), trong chín ngày Tết cả nước xảy ra 402 vụ tai nạn giao thông, làm 326 người chết, 380 người bị thương*

Những số liệu đó cho thấy một sự thực đau xót và có thể nói không ngoa rằng, mỗi lần nghỉ lễ tết là một lần "tai họa" rất có thể xảy ra với bất cứ ai. Rủi ro, bất hạnh rất có thể bất ngờ đổ ụp xuống nhiều gia đình, vì nỗi đau xót mất con em, vợ chồng. Làng xóm mất vui, chưa nói những thiệt hại to lớn về vật chất sau tai nạn: Phí tổn điều trị phục hồi thương tật, phương tiện giao thông hư hỏng...

Nhiều chuyên gia tính toán, ở Việt Nam số người chết vì tai nạn giao thông lớn hơn bất kỳ tai họa nào khác. Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có lần phải nhận định đau xót: "Nhiều nước đang xảy ra chiến tranh cũng không có nhiều người chết như tai nạn giao thông ở Việt Nam. Vì thế, Chính phủ coi 2012 là năm thiết lập lại kỷ cương trong trật tự giao thông"**.

Để thấy rằng, không phải ngẫu nhiên mà vấn đề giao thông luôn đụng chạm đến nỗi bức xúc của toàn xã hội, và luôn được dư luận đưa ra mổ xẻ, nhưng tiếc thay, giải pháp lại rất...chập chờn. Bài toán giao thông được giải ở nhiều cấp độ khác nhau, nhưng giao thông đô thị vẫn "tai quái" trêu ngươi. Và hiệu quả thì chẳng thấm vào đâu so với công sức bỏ ra.

Hà Nội- không khí ...bẩn nhất Châu Á?

Lượng khói bụi, đặc biệt gây ra bởi lưu lượng giao thông lớn vào các ngày lễ tết cũng tăng cao hơn ngày bình thường gấp nhiều lần.

Tình cảnh giao thông, đi lại như vậy, nhiều người đôi khi vì bổn phận trách nhiệm với gia đình quê hương mà phải chịu cảnh chen lấn. Thành thử mỗi lần về quê dịp lễ tết hệt như một cuộc "hành xác" trên đường. Để rồi sau mỗi chuyến trở về với "chùm khế ngọt", không giống như cảm giác của nhạc sĩ Phó Đức Phương trong ca khúc nổi tiếng: Về quê, chỉ thấy mệt bã cả người.

Nó góp phần phá hoại chất lượng không khí, ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe con người, mà theo như số liệu tính toán được thực hiện bởi hai nhà khoa học Steve Yim và Steven Barrett- hai nhà nghiên cứu về ô nhiễm của Viện Công nghệ Massachusetts Mỹ, khi tìm hiểu mức độ nguy hiểm của ô nhiễm không khí tại Anh, thì khói xe có hại nhiều người hơn tai nạn giao thông***.

Theo đánh giá của họ, chất thải từ các phương tiện cơ giới trên mặt đất là nguyên nhân khiến gần 5.000 người chết sớm tại Anh mỗi năm. Trong khi đó số người chết vì tai nạn giao thông tại Anh trong năm 2010 là 1.850.

Còn tại Việt Nam khi tham gia giao thông, đặc biệt ở thành phố lớn, người tham gia giao thông, người đi bộ đã phải hứng chịu một sự tra tấn bởi khói bụi. Mới đây, ARIA Technologies - công ty chuyên cung cấp giải pháp phần mềm tính toán, mô phỏng ô nhiễm môi trường không khí và hỗ trợ dự báo khí tượng đã cảnh báo rằng, Hà Nội là một trong những đô thị có không khí bẩn nhất ở châu Á với nồng độ bụi cao gấp nhiều lần cho phép.

Đâu rồi Hà Nội, thành phố xanh, thành phố hòa bình?

Và báo cáo môi trường Quốc gia của Việt Nam vào năm 2010 cho thấy, hoạt động giao thông vận tải, xây dựng và công nghiệp tạo ra nhiều chất gây ô nhiễm không khí nhất. Riêng hoạt động giao thông góp tới 70% tổng lượng khí thải gây ô nhiễm.

Trong khi, theo tính toán của Trung tâm quan trắc Môi trường Việt Nam thì hoạt động giao thông tạo ra 85% lượng khí CO (một khí không màu, gây ngạt thở, nhói ở mũi, cổ họng), 95% lượng VOCs (các chất hữu cơ bay hơi có thể gây khô da, ảnh hưởng xấu đến hệ tuần hoàn, tiêu hoá, gan thận...) và các loại khí độc hại khác.

Với những số liệu mà báo chí cung cấp trên đây thì tình hình đe dọa sự sống bởi ô nhiễm khói bụi giao thông là rất đáng quan ngại. Và những sự đe dọa thầm lặng này, có phần đóng góp rất lớn của tình trạng giao thông ùn tắc, trong đó có sự ùn tắc của những ngày lễ tết.

Chưa bao giờ giao thông lại nóng ran trên các diễn đàn như hiện nay, bởi các tác hại thì ai cũng đã trông thấy mà chi phí từ nguồn thuế của dân cho giao thông được đổ ra không phải là ít. Nếu tình trạng này không được cải thiện một cách bài bản thì đương nhiên, "chất lượng sống" của Việt Nam còn là một nỗi âu lo và xấu hổ, cho dù đất nước có hiện đại hơn!

Phạm Xuân Hoàng

* http://vtc.vn/2-319694/xa-hoi/hon-700-nguoi-thuong-vong-vi-tai-nan-giao-thong-dip-tet.htm, 30/1/2012.

** http://vnexpress.net/gl/xa-hoi/2011/11/chien-tranh-khong-chet-nhieu-nguoi-nhu-tai-nan-giao-thong/, 28/11/2011.

*** http://www.tinmoi.vn/khoi-xe-hai-nhieu-nguoi-hon-tai-nan-giao-thong-04864018.html, 21/4/2012.