Làm sao để bà ngoại trở thành 'bà ngoại số'?

Chiều 4/8, tại cà phê Ní, TPHCM, Trung tâm Chuyển đổi số đã tổ chức buổi quay hình chương trình 'Cafe chuyển đổi số', kỳ 2: Kết nối từ làng đến phố. Đây là chương trình hưởng ứng phong trào: Bình dân học vụ số - Lan toả tri thức số trong cộng đồng. 

Không dùng từ công dân số hay doanh nghiệp số cao siêu, anh Bung Trần người dẫn chương trình Cafe chuyển đổi số đặt ra cho các diễn giả một câu hỏi rất bình dân, bắt đầu ngay từ chính những người yếu thế trong quá trình chuyển đổi số, đó là: Làm sao để bà ngoại, ông nội trở thành “bà ngoại số”, “ông nội số”?

Theo TS. Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam, vấn đề khó khăn nhất trong nhiều năm qua ông đi làm chuyển đổi số để thay đổi khái niệm từ một công dân sang công dân số, đó là thay đổi thói quen. 

Ở đây phải làm sao để mọi người thấy rằng đến lúc chúng ta phải chuyển đổi. Nếu như trước đây mỗi lần phát lương người ta ra nhận trực tiếp, thì giờ đây lương đã được chuyển khoản qua tài khoản ngân hàng để người dân đỡ phải đi lại. 

Tuy nhiên, người dân vẫn có thói quen là phải chạy ra ATM để rút tiền về vì họ nghĩ tiền của họ để trong đó không an tâm và chúng ta thấy được cảnh tượng người dân xếp hàng đông đúc ở cây ATM để rút tiền lương hằng tháng.

Trong khi đó, họ có thể dùng các ứng dụng ngân hàng để quét các QR Code thanh toán không tiền mặt mà không cần phải chạy ra ATM. Vấn đề ở đây là chúng ta cần phải thay đổi thói quen này. 

Thứ hai là phải thay đổi tư duy thực hiện công việc qua hình thức số. Phải làm sao để truyền thông, đào tạo để họ tư duy được bây giờ phải làm qua hình thức số khi đã có ứng dụng hết rồi.

Người dân không cần phải lên phường xin giấy điền vào nữa mà có thể ở nhà bật điện thoại lên là xử lý được công việc. 

Thứ ba là tập làm sao để người dân quen với công cụ. Chẳng hạn những người lớn tuổi như bà ngoại, ông nội đã quen với ghi chép qua giấy tờ, giờ chuyển qua dùng smartphone họ cũng biết đọc báo, xem phim; giờ làm sao để họ có thể sử dụng các ứng dụng như công dân số trên smartphone là điều chúng ta cần làm. 

Trong khi đó, ông Phan Phương Tùng, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ và tư vấn chuyển đổi số TPHCM cho rằng, ở đây vấn đề đầu tiên cần quan tâm là nhu cầu của người dùng; để bà ngoại thành “bà ngoại số” cần xem nhu cầu của họ là gì để chúng ta hướng dẫn cụ thể lĩnh vực nào trong khối hành chính công.

Theo ông Tùng, giống như sự phân quyền, phân cấp trong doanh nghiệp để nó hoạt động, thì trong gia đình muốn chuyển đổi số cũng phải nghĩ đến vấn đề này.

Ai sẽ là người thanh toán tiền điện, tiền rác hằng tháng; ai sẽ là người cung cấp thông tin cho khu phố hay khi cần làm việc với đơn vị chính quyền.

Giống như trước đây chủ hộ khẩu sẽ là đầu mối chính làm việc với chính quyền để làm các thủ tục hành chính cho tập thể, cho gia đình. 

Vì thế chúng ta cần xác định nhu cầu ở đây các bà ngoại cần gì, khi bà ngoại nêu lên cần hướng dẫn cách thanh toán không dùng tiền mặt nhưng vẫn an toàn, đó là một bài toán được đặt ra.

Ông Tùng cho biết, bây giờ đã có dịch vụ công trực tuyến toàn trình để phục vụ người dân rất nhiều, tuy nhiên, người dân cần gì phải tìm hiểu, phải lên tiếng và tiếp cận đến nó. 

Hiện việc quá tải liên quan đến hướng dẫn thủ tục hành chính tại các khu vực hành chính công khá lớn, đó là điểm nghẽn lớn. Nguyên nhân do các đối tượng yếu thế không được tiếp cận nhiều mặc dù có nhu cầu.

Vậy ai sẽ hướng dẫn cho họ, ở đây cần quay về bài toán đó là bà ngoại có nhu cầu gì.

Theo ông Tùng, chúng ta sẽ không nói về câu chuyện nhận thức nữa vì nhận thức bây giờ là bắt buộc; với công nghệ sẵn có cái chúng ta cần bây giờ là thay đổi hành vi cho các nhóm đối tượng yếu thế để họ có thể làm được nhiều thứ hơn nữa nhằm giảm tải cho chính quyền, vừa đi trực diện vào mục tiêu của công cuộc chuyển đổi số sắp tới. 

Ông Nguyễn Thanh Hoà, Phó Giám đốc Trung tâm chuyển đổi số TPHCM bổ sung thêm, một vấn đề nữa là các bà ngoại cần chú ý là khi đăng tải các thông tin trên mạng thì mình đã đồng ý cho người ta đọc.

Có điều nhiều người không để ý trong thông tin đó thường kèm theo các thông tin nhận diện cá nhân; đơn cứ nếu đăng thông tin chị A hay màu xanh thì không sao, nhưng nếu đăng thông tin chị A thích màu xanh thì lại khác vì nó có thể liên quan đến một số cái “nhạy cảm” liên quan đến mật khẩu này kia…. Cho nên có những thông tin mình tưởng rất đơn giản nhưng nó gắn với nhận diện cá nhân lại thành nhạy cảm. 

Theo ông Hoà, các bà ngoại muốn trở thành “bà ngoại số” phải cần chú ý, có những vấn để tưởng chừng rất đơn giản nhưng lại ảnh hưởng rất lớn đến sau này khi đưa lên môi trường số.