Myanmar hồi sinh

Phương Tây đã áp dụng hàng loạt biện pháp cấm vận thương mại phức tạp với quốc gia Đông Nam Á kể từ cuối những năm 1990 để trừng phạt về những vi phạm nhân quyền dưới chế độ quân sự cứng rắn. Nhưng những người lao động chân tay nghèo khổ còn phải chịu đựng khó khăn và ảnh hưởng hơn cả chế độ quân sự dưới lệnh cấm vận, rất nhiều người không giữ nổi việc làm vốn giúp họ đảm bảo cuộc sống của cả gia đình.

Hôm thứ hai (23/4), Liên minh châu Âu xác nhận rằng, họ đã tạm ngừng hầu hết các biện pháp trừng phạt với Myanmar trong vòng một năm để "thưởng" cho hàng loạt cải cách về chính trị, kinh tế, xã hội mà nước này đang tiến hành. Thông báo này có tầm ảnh hưởng rất lớn, và rất nhiều người Myanmar nhen nhóm hy vọng quan hệ thương mại hồi sinh với phương Tây sẽ mang lại sự tăng trưởng cần thiết cho đất nước nhiều năm kém phát triển này.

"Với chúng tôi, rất đơn giản. Nó có nghĩa là có thêm nhiều cơ hội việc làm mới cho người dân", Myint Soe, Chủ tịch Hiệp hội Sản xuất Dệt may cho biết. "Chúng tôi đang hy vọng về những hợp đồng mới, những đơn hàng mới... chúng tôi hy vọng sẽ mở thêm nhiều nhà máy".

Các lao động trẻ tại một nhà máy may mặc ở Yangon, Myanmar. Ảnh: AP

Tổng thư ký LHQ Ban Ki-moon, người hôm thứ hai tuyên bố sẽ đi thăm Myanmar tuần này theo lời mời của Tổng thống Thein Sein, nói rằng, có "một cơ hội chưa từng có trong tiền lệ" để giúp quốc gia này thúc đẩy chuyển đổi hướng tới dân chủ. "Chúng ta phải tận dụng tối đa thời điểm này", ông Ban nói với báo giới. "Chúng ta cần nhìn thấy nhiều tiến bộ hơn nữa, nhiều sự ủng hộ quốc tế hơn nữa với các nỗ lực của Myanmar để mang tới những đổi thay dân chủ".

Các biện pháp cấm vận đã tẩy chay những cựu lãnh đạo quân sự cũ của quốc gia Đông Nam Á và làm sụt giảm mạnh mẽ đầu tư cũng như thương mại giữa nước này với Mỹ và châu Âu. Những lệnh trừng phạt tài chính quốc tế cứng rắn tới nỗi, thậm chí tới thời điểm này, các khách sạn quốc tế hàng đầu ở Yangon vẫn chỉ có thể chấp nhận thanh toán tiền mặt, không hề có thẻ tín dụng.

Tuy nhiên, vài tháng gần đây, phương Tây đã bắt đầu có những động thái tích cực với chính phủ mới của Myanmar do các tiến bộ đạt được nhằm hướng tới một nền dân chủ. Chính phủ mới đã quyết định thả tự do tù chính trị, ký thoả thuận ngừng bắn với các nhóm nổi dậy và tổ chức cuộc bầu cử khá tự do, công bằng ngày 1/4 mà trong đó, đảng của nhà lãnh đạo đối lập Aung San Suu Kyi giành thắng lợi vang dội.

Tuy nhiên, tiến trình cải cách không phải không có trục trặc. Đảng của bà Suu Kyi đã từ chối tham gia phiên họp đầu tiên của quốc hội mới hôm thứ hai một phần vì những tranh cãi xung quanh vấn đề tuyên thệ mà họ muốn thay đổi. Tổng thống Thein Sein cho biết, ông để ngỏ khả năng thay đổi vấn đề này và các thành viên trong đảng của bà Suu Kyi nói, họ tin tưởng vấn đề sẽ sớm được giải quyết.

Cho tới nay, một số quốc gia đã nới lỏng lệnh cấm đi lại với các quan chức hàng đầu chính phủ Myanmar. Trong khi đó, Washington đã tạm dỡ bỏ một số hạn chế tài chính có thể cho phép các nhóm ở Mỹ làm công tác từ thiện ở quốc gia Đông Nam Á này. Mỹ cũng có thể dỡ bỏ các hạn chế với đầu tư và các dịch vụ tài chính khác.

Ở Luxembourg hôm thứ hai, EU đã thông báo quyết định ngừng hầu hết các biện pháp trừng phạt với Myanmar ngoại trừ lệnh cấm vận vũ khí trong vòng một năm khi khối này cân nhắc các tiến bộ mà Myanmar có được. Các hạn chế nhằm vào hơn 800 công ty và gần 500 người cũng như một số viện trợ phát triển.

"Myanmar đang có những tiến bộ trong bầu cử, trong mở cửa hệ thống và chúng ta đang khuyến khích điều đó", Chủ tịch Uỷ ban châu Âu Jose Manuel Barroso nói tại Copenhagen. "Chúng ta phải giữ các nỗ lực của mình để ủng hộ mọi cải cách ở Myanmar để Myanmar được sống trong tự do".

Alfredo Perdiguero, một nhà kinh tế học cao cấp tại Ngân hàng Phát triển châu Á ở Bangkok cho biết, động thái của EU sẽ tạo ra một làn sóng đầu tư và tạo ra những thị trường mới cho Myanmar. Ông nhấn mạnh, quyết định của EU sẽ "có ảnh hưởng tâm lý vô cùng lớn".

Các lệnh cấm vận của EU đã loại Myanmar ra khỏi Hệ thống Ưu đãi Thuế quan phổ cập của EU (GSP) vốn để giúp các sản phẩm may mặc tại Myanmar được miễn thuế nhập khẩu. Mất vị trí trong GSP có nghĩa là khiến cho việc kinh doanh sản xuất tại Myanmar trở nên đắt đỏ hơn. Theo ông Myint Soe, việc nước ông trở lại GSP có thể giúp tạo ra 25.000 việc làm mới trong công nghiệp dệt may chỉ tính riêng trong năm 2012.

Sự nới lỏng trừng phạt từ Mỹ thậm chí có thể tạo ra nhiều lợi ích hơn thế. Ngành công nghiệp may mặc sở đây vốn chỉ trông chờ vào Mỹ với khoảng 75% công việc kinh doanh, và một làn sóng cấm vận mà Washington áp dụng từ năm 2003 đã phá huỷ ngành này. Myint Soe nói rằng, ông buộc phải sa thải 400 trong số 550 nhân công của mình thời điểm đó. "Thật đau đớn, mỗi người đều khóc và hỏi 'tại sao'?", ông nói trong một cuộc phỏng vấn. "Cấm vận nhằm vào chính phủ, nhưng thực sự ảnh hưởng không nhiều tới họ. Đó là người dân, là công nhân, những người thực sự tổn thương".

Sau đó, ngành công nghiệp dệt may của Myanmar bắt đầu dần phục hồi khi các công ty chuyển dịch đến những thị trường mới ở châu Á, nơi giao thương không bị hạn chế. Myint Soe giờ đây thuê khoảng 300 nhân công, và nếu ông giành lại được các hợp đồng ở phương Tây thì cuối cùng hãng của ông có thể phát triển mạnh hơn cả trước đây.

Với công nhân may mặc, những người kiếm được 120 USD/tháng hoặc ít hơn, lệnh cấm vận kết thúc giống như "làn gió mới". Như Phyu Phyu Swe, 33 tuổi, người may đồng phục cho Nhật Bản thì, điều đó có nghĩa là sự đảm bảo việc làm, và khả năng nhiều lương thưởng hơn. "Tôi có các thành viên trong gia đình trông chờ vào thu nhập của tôi, và đây là việc duy nhất tôi có kỹ năng", cô nói. "Nên tôi luôn hy vọng và mơ ước ngành công nghiệp này sẽ phát triển trở lại".