Một nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Quảng Bình vừa công bố kết quả điều tra năm 2024 về sự phát triển cây dược liệu ở các xã miền núi tỉnh Quảng Bình (nay là Quảng Trị) Phần lớn các loài dược liệu được khai thác tại vùng đệm và vùng lõi thuộc rừng tự nhiên Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu – Khe Nước Trong. 

Khu DTTN Dong Chau   Khe Nuoc Trong3.jpg
Các loài cây thuốc mọc chủ yếu trên đồi, ven khe suối. Ảnh: Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu – Khe Nước Trong.

Các loài cây thuốc mọc chủ yếu trên đồi, ven khe suối. Trong rừng sâu cũng có nhưng ít hơn. Trọng lượng cây thuốc người dân khai thác trung bình mỗi lần từ 6,5-7kg. Đa phần trữ lượng các cây nhóm này đang bị suy giảm, loài càng hiếm thì phải đi khai thác càng xa. Việc khai thác quá mức đã dẫn đến sự cạn kiệt của một số loài.

Hầu hết các hộ dân được phỏng vấn đều nói mục đích khai thác chủ yếu để sử dụng tại gia đình (90%), chỉ một số hộ tham gia quá trình mua bán dược liệu (10%).

Phần lớn cây dược liệu thu hái được bán ở dạng thô, chưa qua chế biến sâu, dẫn đến giá trị kinh tế thấp.

Bên cạnh những loại cây dược liệu, bà con Bru Vân Kiều còn thường sử dụng một số loài cây làm thức ăn như: Măng giang và măng nứa, đoác, chuối rừng, rau dớn, rau choại, mây, tầm bóp, rau tàu bay... Các loài lâm sản ngoài gỗ được khai thác, sử dụng thường xuyên gồm: Mây rừng, lá cọ, lá nón, cây giang, cây đót, mật ong, khoai mài, nấm lim xanh, nấm mộc nhĩ, nấm tràm...

Tri thức bản địa về cây thuốc của người dân rất phong phú nhưng chưa được quan tâm khai thác đúng mức để phát triển các mô hình sản xuất bền vững.

Cũng theo nhóm nghiên cứu, kinh nghiệm khai thác cây dược liệu cũng như kiến thức chữa bệnh bằng thuốc nam của cộng đồng người Bru Vân Kiều khu vực này rất phong phú. Các bộ phận trên cây được sử dụng chủ yếu là toàn cây, một số ít chỉ sử dụng vỏ, lá, rễ, củ, hoa.

“Trên 60% số hộ gia đình tham gia phỏng vấn tại bản Rum Ho, Mít Cát sử dụng nước uống từ lá cây dược liệu. Người dân cho biết, một số cây thuốc được sử dụng như nước uống hàng ngày, nhờ đó, một số bệnh gần như không phải sử dụng đến thuốc tây như chữa đau nhức xương khớp, gút, mụn nhọt, hoặc hỗ trợ phụ nữ sau khi sinh con. Bên cạnh tác dụng có lợi cho sức khỏe như người dân địa phương tin tưởng, việc này còn tạo ra nét đặc trưng thú vị thu hút du khách đến thăm”, đại diện nhóm nghiên cứu cho hay.

Các loài cây dược liệu được bà con Bru Vân Kiều khai thác và sử dụng  

(Nguồn: Phỏng vấn và điều tra năm 2024 của Nhóm nghiên cứu Trường Đại học Quảng Bình)

Theo phương án quản lý rừng bền vững Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu – Khe Nước Trong đến năm 2030 đã được UBND tỉnh phê duyệt hồi tháng 4/2024, tại Khu dự trữ thiên nhiên này đã xác định được 1.030 loài thực vật thuộc 599 chi, 144 họ, 5 ngành thực vật bậc cao có mạch, trong đó, 63 loài nguy cấp, quý, hiếm, cần ưu tiên quản lý, bảo tồn và giám sát biến động.
Chuyện thoát nghèo nhờ 'cây báu vật' ở huyện miền núi Cao Bằng
Hoa hồi, "báu vật" của núi rừng, đang từng ngày thay đổi cuộc sống của người dân Thạch An, Cao Bằng. Bằng việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào canh tác, từ bỏ lối trồng truyền thống, năng suất và giá trị kinh tế của cây hồi đã tăng lên vượt bậc.